جراحی دندان، چه برای کشیدن دندان عقل باشد، چه برای ایمپلنت، عصب‌کشی جراحی‌شده، جراحی لثه یا هر نوع عمل دیگر، نیازمند رعایت دقیق مراقبت‌های پس از جراحی است. انجام این مراقبت‌ها نه‌تنها روند بهبود را تسریع می‌کند، بلکه از بروز عوارضی مانند عفونت، خونریزی، درد شدید و تحلیل بافت‌ها جلوگیری می‌کند. بسیاری از بیمارانی که پس از جراحی دندان با مشکلات مواجه می‌شوند، معمولاً توصیه‌های پس از عمل را به‌طور کامل انجام نداده‌اند. در این مقاله به مهم‌ترین مراقبت‌هایی که باید بعد از جراحی دندان رعایت شود می‌پردازیم.
۱. کنترل خونریزی بعد از جراحی
خونریزی خفیف تا چند ساعت پس از جراحی طبیعی است. معمولاً دندانپزشک گاز استریل روی محل جراحی قرار می‌دهد تا لخته خون شکل بگیرد.
چگونه خونریزی را کنترل کنیم؟
گاز استریل را به مدت ۳۰ تا ۴۵ دقیقه روی محل جراحی نگه دارید.
از تعویض سریع گاز خودداری کنید، زیرا لخته خون را از بین می‌برد.
در صورت ادامه خونریزی، گاز استریل جدید را با فشار ملایم قرار دهید.
از مکیدن خون، تف کردن یا شست‌وشوی شدید دهان تا ۲۴ ساعت خودداری کنید.
۲. مدیریت درد و تورم
پس از جراحی، درد و تورم امری طبیعی است. این وضعیت معمولاً در ۴۸ ساعت اول به اوج می‌رسد و سپس آرام‌آرام کاهش می‌یابد.
راهکارهای کاهش درد:
مصرف منظم مسکن‌های تجویزشده
پرهیز از مصرف مسکن‌های خودسرانه
راهکارهای کاهش تورم:
استفاده از کمپرس سرد در ۶ تا ۸ ساعت اول (هر ۲۰ دقیقه یک‌بار)
خوابیدن با زاویه ۳۰ درجه
پرهیز از فعالیت‌های سنگین
۳. مراقبت از محل جراحی
محل جراحی بسیار حساس است و هرگونه فشار یا دستکاری ممکن است باعث باز شدن بخیه‌ها یا اختلال در تشکیل لخته شود.
نکاتی که باید رعایت شود:
به هیچ عنوان زبان یا دست را به محل جراحی نزنید.
از خوردن غذاهای سفت، ترد یا چسبنده خودداری کنید.
اگر بخیه دارید، اجازه دهید تا زمان تعیین‌شده توسط دندانپزشک کشیده یا جذب شود.
از نوشیدن نوشیدنی‌های بسیار داغ در ۲۴ ساعت اول پرهیز کنید.
۴. تغذیه مناسب و اصولی
تغذیه صحیح نقش مهمی در روند بهبودی دارد.
مواد غذایی مناسب:
سوپ ولرم، پوره، اسموتی، ماست، ژله
غذاهای نرم که نیاز به جویدن ندارند
نوشیدن آب کافی
مواد غذایی ممنوع در ۲۴ تا ۷۲ ساعت اول:
غذاهای داغ
غذاهای ترد و سفت مانند چیپس، آجیل، نان برشته
نوشیدنی‌های گازدار
نوشیدن با نی (به دلیل ایجاد فشار و خارج‌کردن لخته خون)
۵. رعایت بهداشت دهان و دندان
اگرچه نباید محل جراحی را مستقیماً مسواک زد، اما رعایت بهداشت سایر نواحی دهان ضروری است تا از عفونت جلوگیری شود.
روش صحیح:
مسواک زدن آرام قسمت‌های دور از ناحیه جراحی
استفاده از دهان‌شویه تجویزی از ۲۴ ساعت بعد
پرهیز از شست‌وشوی شدید با آب نمک در روز اول؛ پس از آن می‌توان شست‌وشوی ملایم انجام داد.
۶. جلوگیری از عفونت
عفونت از شایع‌ترین عوارض پس از جراحی دندان است و در صورت عدم کنترل، ممکن است باعث درد شدید، تب و بوی بد دهان شود.
چگونه از عفونت پیشگیری کنیم؟
مصرف کامل آنتی‌بیوتیک‌های تجویزشده
رعایت بهداشت دهان
پرهیز از سیگار و دخانیات
اجتناب از تماس دست با زخم
۷. پرهیز از دخانیات و الکل
سیگار و الکل روند ترمیم زخم را به‌شدت کند می‌کنند و احتمال بروز عفونت را افزایش می‌دهند.
دلایل منع سیگار پس از جراحی:
کاهش خون‌رسانی به محل جراحی
احتمال بروز عارضه «حفره خشک»
افزایش خطر عفونت
به‌طور معمول توصیه می‌شود حداقل تا ۷۲ ساعت پس از جراحی از مصرف دخانیات پرهیز شود؛ اما هرچه این زمان بیشتر باشد، روند ترمیم بهتر خواهد بود.
۸. استراحت کافی و پرهیز از فعالیت سنگین
فعالیت‌های شدید می‌توانند باعث افزایش فشار خون و در نتیجه افزایش خونریزی و درد شوند.
توصیه‌ها:
حداقل یک روز کامل استراحت کنید.
از خم شدن زیاد یا بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
ورزش را حداقل ۲ تا ۳ روز بعد از جراحی شروع کنید.
۹. مراقبت‌های ویژه پس از کشیدن دندان عقل
کشیدن دندان عقل جزو رایج‌ترین جراحی‌های دهان است.
نکاتی که باید بدانید:
تا چند روز ممکن است درد در فک، گوش یا گلو حس شود.
باز کردن دهان ممکن است محدود شود که طبیعی است.
کبودی گونه در برخی افراد دیده می‌شود.
از نوشیدن با نی و شست‌وشوی شدید دهان خودداری کنید تا لخته خون از بین نرود.
۱۰. مراقبت‌های خاص پس از ایمپلنت
جراحی ایمپلنت نسبت به جراحی‌های دیگر نیازمند مراقبت‌های دقیق‌تری است.
مراقبت‌های مهم:
پرهیز از جویدن غذاهای سفت تا چند هفته روی ناحیه ایمپلنت
رعایت کامل بهداشت برای جلوگیری از پری ایمپلنتیت
استفاده از دهان‌شویه طبق نظر پزشک
مراجعات دوره‌ای برای ارزیابی وضعیت استخوان
۱۱. مراقبت از بخیه‌ها
بخیه‌های جراحی ممکن است قابل جذب یا غیرقابل جذب باشند. در صورت وجود بخیه‌های غیرقابل جذب، باید در زمان مشخص توسط دندانپزشک کشیده شوند.
نکات مهم:
از کشیدن یا بازی کردن با بخیه خودداری کنید
اگر بخیه شل یا پاره شد فوراً اطلاع دهید
در صورت بروز درد شدید یا بوی بد، احتمال عفونت وجود دارد
۱۲. علائم هشدار که باید جدی گرفته شود
در برخی موارد، علائمی بروز می‌کند که نشان‌دهنده مشکل جدی است. در صورت مشاهده موارد زیر باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کرد:
خونریزی شدید و مداوم بیش از ۱۲ ساعت
تب بالا
بوی بد و ترشحات چرکی از محل جراحی
درد غیرقابل تحمل و افزایش‌یابنده
بی‌حسی طولانی‌مدت در لب یا زبان
عدم توانایی باز کردن دهان
تورم شدید همراه با تب
جمع‌بندی
مراقبت‌های پس از جراحی دندان نقش کلیدی در سرعت بهبودی و جلوگیری از عوارض دارد. رعایت توصیه‌های دندانپزشک، مصرف داروهای تجویزی، پرهیز از دخانیات، رعایت بهداشت و انتخاب رژیم غذایی مناسب می‌تواند روند درمان را بسیار راحت‌تر و کم‌خطرتر کند. اکثر مشکلات و دردهای پس از جراحی زمانی به‌وجود می‌آیند که بیمار دستورالعمل‌ها را رعایت نمی‌کند. بنابراین آگاهی و دقت در انجام این مراقبت‌ها، بهترین راه برای داشتن تجربه‌ای موفق و بدون عارضه پس از جراحی دندان است.
